رویارویی(واقعی، تجسمی)
توجه گردانی
الگو پذیری
فن ایفای نقش
فن شمارش افکار
آرامش دهی
فن پیکان رو به پایین
حساسیت زدایی منظم
تصویر سازی ذهنی
بازسازی شناختی
تصویرسازی ذهنی
قاب گیری مجدد
ایمن سازی دربرابر استرس
توقف فکر
حساسیت زدائی منظم
اولین بار توسط ولپی و لالازاروس در اوایل سال ۱۹۵۰ در آفریقای جنوبی در زمینه
روان نژندی های تجربی (آزمایشگاهی) مورد استفاده قرار گرفت.
این روش، همراه با آرمیدگی عمیق و تصویرسازی ذهنی برای کاهش اضطراب استفاده می
شود.
دراین روش درمانی مراجع گام به گام سلسله مراتبی از تصویرهای ذهنی را طی می
کند.ابتدا از موقعیتی استفاده می شود که سطح پایینی از اضطراب را در فرد ایجاد می
کند. سپس مراجع، صحنه اضطراب آورتر را تجسم می کند و همزمان با آن از فنون آرمیدگی
نیز استفاده می شود، تا آنکه او بتواند، بدون اضطراب صحنه را تجسم کند. و در نهایت
بعد از گذراندن مراحلی باتمرین و آموزش آرمیدگی، باصحنه اضطراب آور اصلی روبرو می
شود، تا اینکه بتواند به صحنه ها بدون اضطراب فکر کند و تجسم نماید.
تصویر سازی ذهنی
این روش بر تصاویر ذهنی آشکاراز تجربه ها و
رخدادهای زندگی فرد درگذشته ، حال و آینده تاکید می کند .
( با این روش مشکل شناسائی و فرآیند
درمان ارائه می شود)
تصویر سازی عاطفی (هیجانی ) در بر گیرنده تصویر سازی عاطفی موقعیت یا رفتار
واقعی .
فرد عاطفه و احساس را همراه تصور خاص و هیجان ناشی از آن به مراجع تاکید می
کند و برتصاویر و تجسم های امن مثبت به عنوان راهبردی برای پیشگیری ازاضطراب
استفاده کند .
بازسازی شناختی
به فرد می آموزد، اعمال مثبت و رشد یابنده را جایگزین شناخت های منفی خود کند.
فری من و همکارانش بازسازی شناختی را به ۶ گام برای درمانگران تقسیم می کند:
.۱- روش یا فن
برای مراجع بطور کلامی با توجه به دلایل منطقی تشریح شود
۲-افکار مراجع را در موقعیت های مشکل
آفرین شناسائی شود .
۳- افکار سازگارنه مثبت تمرین شود .
۴-فاصله گیری از افکار منفی.
۵- معرفی خود گوئی مثبت همراه تمرین آن .
۶- پیگیری وضعیت درمان مراجع و انجام
این تمرین ها در طی دوره .
نقش درمانگربیشتر به صورت مشورت کننده ، ناظر ، مربی و تسهیل گر است .
قاب گیری مجدد
منظور از قاب گیری یا شکل دهی مجدد، رد نگرش مراجع نسبت به دنیا نیست بلکه
آشناکردن او با دید وسیعتری از جهان است.
اینکه به مراجع بگوییم:«آنقدرها هم که تو فکر می کنی، اوضاع خراب نیست، راحت
باش»، کاملا بیهوده خواهد بود بویژه هنگامی که مراجع دنیا را از دید منفی می بیند.
ایمن سازی در برابر استرس
فرآیندی که هرمراجع از مهارتهای جسمانی و شناخت
بر ای
سازگاری با موقعیت های استرس زا در آینده استفاده می کند.
میچن بام ۱۹۹۳ رویکرد ۳ مرحله ای برای مداخله ها پیشنهاد کرد :
۱- شناسائی ماهیت استرس و اثرات آن بر
رفتار فرد .
۲- آموزش مهارت سازگاری به مراجع.
۳- ایمن سازی فرد در مقابل موقعیتهای
استرس زا .
(یعنی به مراجع فرصت دهیم در حین
انجام از روشهای ارزیابی جدید استفاده نمائید )
توقف فکر :
برای کنترل افکار و تصورهای نا کار آمد و مخرب مراجع استفاده می شود .
و به دو صورت ( ناگهانی و هدفمند ) د ر پی حذف افکار منفی و نا کار آمد انجام
می شود.
در نخستین جلسه، روشی نمایش داده می شود تا مراجع متوجه شود که می توان به
سرعت افکا وسواسی را کنار گذاشت.
درمانگر می گوید:“از شما می خواهم که آرام تکیه بدهید و چشمهایتان را
ببندید.صحنه ای را شرح می دهم و بعد شما فکر وسواسی خود را توضیح دهید.به محض آن
که فکر وسواسی پیدا کردید دست خود بلند کنید-حتی اگر در حین توصیف صحنه،آن فکر پیش
بیاید.سعی نکنید که وارد جزئیات این فکر شوید.یادتان باشد به محض آن که این فکر
آغاز شد، دستان را بلند کنید.حالا تکیه بدهید و چشمهایتان را ببندید.
آن گاه درمانگر یک صحنه را توصیف می کند و به محض آن که مراجع دستش را بلند
کرد،درمانگر با صدای بسیار بلند می گوید:« بس کن» و بعد از مراجع می پرسد چه
اتفاقی رخ داد، باید فکر وسواسی ناپدید شده باشد.درمانگر مگوید چون «بس کن» را با
صدای بلند در جمع نمی توان ادا کرد. اما می توان به تدریج،کلمه «بس کن» را با توقف
فکر در ارتباط قرار داد. این روش بوسیله درمانگر چند بار تکرار می شود
تکنیک رویارویی
بیشتر درباره ی هراسهای ساده، هراس اجتماعی، و بیرون هراسی استفاده می شود.
رویارویی به روبرو شدن با چیزی تعریف می شود که به علت برانگیختن اضطراب ،
مورد اجتناب قرار گرفته است.
برای رسیدن به نتیجه مطلوب، رویارویی باید تدریجی، مکرر و طولانی باشد و
کارهای مورد تمرین به وضوح مشخص شده باشد.
تکنیک رویارویی به دو صورت انجام می گیرد:
رویارویی واقعی
(برنامه درمانی برای کسانی که مبتلا
به عنکبوت هراسی یا جانور هراسی هستند).
رویارویی تجسمی
مواردی مانند صاعقه هراسی و یا پرواز هراسی،که انجام رویارویی واقعی کار آسانی
نیست.
همانند رویارویی واقعی مرحله به مرحله صورت می پذیرد
و در موارد ممکن ، آن دو باید با هم تلفیق شوند.
تکنیک های توجه گردانی
تمرکز بر روی یک شیء:
می توان به مراجعان یاد داد که توجه خود را بر روی یک شیء متمرکز سازند و یا
جزئیات هرچه بیشترآن برای خود توضیح دهند.
سوالهایی که می توان استفاده کرد:
آن شیء دقیقا کجاست؟اندازه اش چقدر است؟ چه رنگی است؟
از چه چیزی ساخته شده است؟چند تا از آن شیء وجود دارد؟
به چه درد می خورد؟ و....
آگاهی حسی
به مراجعان یاد داده می شود که محیط اطراف خود را به عنوان یک کل ،مورد توجه
قرار دهند و از حس بینایی، شنوایی، چشایی، بساوایی و بویایی استفاده کنند.
اگر به اطراف خود نگاه کنید دقیقا چه می بینید؟ دیگر چه می بینید؟ دیگر چه؟ چه
می شنوید؟در درون بدن خودتان؟در داخل اطاق؟ بیرون از اطاق؟ آیا بدن خودتان را روی
صندلی لمس می کنید؟ آیا لباستان را بر تنتان احساس می کنید؟و....
تمرینهای ذهنی
بطور مثال:
هفت تا هفت تا از 1000 کم کردن و به پایین آمدن
یادآوری جانورانی که نام شان با حرف خاصی از حروف الفبا آغاز می شود .یا هر
نوع فعالیت ذهنی جالب
خاطرات و خیال پردازیهای
خوشایند
می توان از خاطرات روشن و مشخص مربوط به حوادث لذت بخش گذشته (مثلا تعطیلات
لذت بخش)
خیال پردازیها(اگر در قرعه کشی
بانک برنده شوید، چه کار می کنید).
فعالیت های جالب
بهتر است کارهایی انتخاب شود که ذهن و جسم را، به یک اندازه، مشغول کنند، مانند
حل کردن جدول و پازل و بازی تنیس، یا گوش دادن به رادیو در حال اطو کردن لباس.
شمارش افکار
هدف این است که مراجع هر چه بیشتر از افکار منفی، فاصله پیدا کند.
مثلا از طریق فشار دادن شمارشگر گلف و یا بافتنی و یا گذاشتن علامتی روی کارت.
ایفای نقش
بیشتر در درمان هراسهای اجتماعی کاربرد دارند تا سایر هراسها و خود ایفای نقش
را می توان نوعی رویارویی دانست. مثلا بیماری که گفتن « نه » و یا ابراز رفتار
جرأتمند، برایش دشوار است، می تواند در نقش فردی جرأتمند، با درمانگر ایفای نقش
کند.
می توان گفت: من رئیس می شوم و شما نشان دهید چطور از او می خواهید تغییراتی
در برنامه کاری شما، بوجود آورد.
پیش ورزی
این روشی در جهت آماده شدن برای رویارویی.
بسیاری از مراجعان هراسی وقتی با اشیاء و یا موقعیت های هراسناک روبه رو می
شوند احساس رکود می کنند، و این حالت آشفتگیهایی را ایجاد می کند که خود باعث
افزایش اضطراب می شود.
اما اگر مواد و اسباب مناسبی تهیه شوند، مانند تهیه سئوالاتی برای پرسیدن و یا
موضوعاتی برای حرف زدن احتمال وقوع این مشکلات را کمتر می کند.
modelling الگو پذیری
در آن درمانگر در حضور مراجع نشان می دهد که چطور می توان به یک شیئ ترسناک
مانند مار یا لبه ساختمانی بلند، نزدیک شد..
در مورد اختلالات وسواسی:
کسی که ترس از آلودگی با لوازم حمام داشت، چون فکر می کرد ممکن است باعث ایجاد
سرطان در او شوند، درمانگر از او خواست که پشت دست خود را شامپو بزند.درمانگر
ابتدا خود، مقداری شامپو به دست و صورت خود زد . و بعد ، مراجع مقدار کمی شامپو به
دستش مالید و موافقت کرد که به مدت 3 ساعت دستش را نشوید.در سرتاسر جلسه مراجع
مرتب مورد تشویق قرار می گرفت.
Relaxationآرامش
آرامش پیشرونده (15 تا 20 ثانیه)
آرامش بدون تنش( 5 تا 7 دقیقه)
آرامش از طریق کنترل نشانه ها (2 تا 3 دقیقه)
آرامش افتراقی ( 60 تا 90 ثانیه)
آرامش سریع ( 20 تا 30 ثانیه)
فن پیکان رو به پایین
در این فن، درمانگر به جای آن که با خود افکار به مقابله برخیزد، درصدد تشخیص
اعتقاد ورای آن فکر می آید.
می پرسد:« فرض کنیم که درست باشد، برایتان چه معنایی دارد؟ آن وقت چه اتفاقی
ممکن است بیفتد؟ دراین صورت چه چیز بدی اتفاق می افتد؟
آن قدر تکرار می شود تا امکان صورتبندی مساله اصلی فراهم آید.
مثال: کل اگر طبیب بودی...
موقعیت:جلسه با بیماری که در پایان جلسه،احساس بهتری گزارش نشد.
هیجانها: احساس گناه، اضطراب، افسردگی
افکار: جلسه وحشتناکی بود- به هیچ جا نرسیدیم
فرض کنید که این فکر درست باشد،ازنظر شما چه معنایی دارد؟
بیمار وضع بهتری پیدا نمی کند
فرض کنیم وضع بهتری نکند از نظر شما چه معنایی پیدا می کند؟
این کارم خوب نبوده است
وفرض کنیم که کارتان خوب نبوده است،این چه معنایی برای شما دارد؟
اینکه من درمانگر بدی هستم
فرض کنیم که شما درمانگر بدی هستید،بعد چی؟
دیر یا زود همه چیز رو می شود
منظورتان چیه که همه چیز رو می شود؟
همه می فهمند که من به هیچ دردی نمی خورم و همه از من نفرت پیدا می کنند و معلوم
می شود که موفقیت من تا کنون مبتنی بر شیادی و یا کاملا شانسی بوده است
یعنی:
برای آنکه خود را قبول داشته باشم و دیگران را وادار سازم که مرا بپذیرند،
باید در تک تک کارهایی که انجام می دهم، موفق باشم.
منابع
1- رفتار درمانی شناختی(راهنمای
کاربردی در درمان اختلاهای روانی) جلد 1 و 2
نویسنده: هاوتون، کرک،سالکووس کیس، کلارک
ترجمه: دکتر حبیب الله قاسم زاده
2-
مشاوره و رواندرمانی در توانبخشی معلولین(کاربرد نظریه ها)
تالیف و گردآوری:دکتر آناهیتا خدابخشی کولایی
/**/
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید: